Θυμάσαι όλες αυτές τις νύχτες πριν από κάποια εξέταση με ένα μεγάλο βιβλίο στα χέρια σου, γνωρίζοντας ότι δεν θυμάσαι ούτε τη μισή ύλη; Τις μεταμεσονύχτιες ώρες διαβάσματος, μέχρι το σημείο που δεν άντεχες να διαβάσεις ούτε πρόταση; Αυτή η κοινή πρακτική έχει αποδειχτεί πολύ αποτελεσματική για εκατομμύρια μαθητές ανά τα χρόνια. Το όνομα του είναι “cramming” ή αλλιώς διάβασμα της τελευταίας στιγμής. Αλλά όσο αποτελεσματικό και αν φαίνεται για να τα πας καλά σε μία εξέταση, δεν είναι καθόλου αποδοτικό για την μακροπρόθεσμη διατήρηση της γνώσης. Για αυτό, χρειάζεσαι έναν διαφορετικό τρόπο διαβάσματος. Το όνομα του είναι “spaced repetition” ή Επανάληψη σε Αυξανόμενα Διαστήματα.
Το 1885, ο Hermann Ebbinghaus εκτέλεσε μία μεγάλη σειρά πειραμάτων απομνημόνευσης στον εαυτό του. Προσπαθούσε να απομνημονεύσει τυχαίες συλλαβές, και μετά εξέταζε τον εαυτό του σε διαφορετικά διαστήματα για να δει πόσα μπορούσε να θυμηθεί. Το αποτέλεσμα ήταν η καμπύλη διατήρησης Ebbinghaus, η οποία φαίνεται παρακάτω.
Όπως φαίνεται στην εικόνα, χρειάζονται μόνο λίγα λεπτά για να χαθεί ένα σημαντικό κομμάτι διατήρησης της γνώσης. Αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα όταν αρχίζουμε να μιλάμε για μέρες.
Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα δημιουργήθηκε το σύστημα μάθησης με Επανάληψη σε Αυξανόμενα Διαστήματα (spaced repetition).
Τι είναι η Επανάληψη σε Αυξανόμενα Διαστήματα; (spaced repetition)
Η κύρια ιδέα είναι αρκετά απλή. Αν επισκεφθείς ξανά ένα κομμάτι γνώσης αρκετό καιρό μετά που το έμαθες αρχικά, αλλά πριν χρειαστεί να το ξαναμάθεις από το μηδέν, η διατήρηση σου θα ενισχυθεί θεαματικά. Για να πετύχεις μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, χρειάζεται να κάνεις επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα. Στην παρακάτω εικόνα μπορείς να δεις ακριβώς πώς δουλεύει εμποδίζοντας σε να ξεχάσεις.
Διάγραμμα επανάληψης με αυξανόμενα διαστήματα. Παρατήρησε τα κενά ανάμεσα στις υπενθυμίσεις. Πηγή: wired.com
Το πρώτο κομμάτι της κύριας ιδέας προκύπτει από την ανάγκη να αποφευχθεί το διάβασμα της τελευταίας στιγμής. Ανεξάρτητα με το ότι μοιάζει αποδοτικό, το να διαβάζεις το ίδιο υλικό συνεχόμενα δεν προσφέρει κάποιο μακροπρόθεσμο όφελος. Με πολύ μικρά διαστήματα ανάμεσα στις επαναλήψεις, ο εγκέφαλος “βαριέται” και αγνοεί την πληροφορία, μιας και δεν χρειάζεται να προσπαθήσει να τη θυμηθεί.
Το δεύτερο κομμάτι, το να επαναλαμβάνεις πριν να πρέπει να ξαναμάθεις είναι επίσης πολύ σημαντικό. Αν αφήσεις πολύ καιρό ανάμεσα στις επαναλήψεις, θα είναι σαν να αρχίζεις από την αρχή. Η καμπύλη διατήρησης θα έχει επαναφερθεί στην αρχική κατάσταση.
Επίσης, η μάθηση δεν έρχεται πάντα από μοναχική μελέτη. Αν δυο-τρεις άνθρωποι σου πουν τα ονόματα τους, μπορεί να είναι προσβλητικό να πρέπει να τους ρωτήσες ξανά μετά από καιρό. Ή αν θέλεις να θυμάσαι το περιεχόμενο μίας ομιλίας, το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα έχεις την ευκαιρία να την παρακολουθήσεις ξανά. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να επισκεφτείς έγκαιρα την πληροφορία, πριν την ξεχάσεις.
Η Επανάληψη σε Αυξανόμενα Διαστήματα (spaced repetition) εφαρμόζεται στα πάντα;
Όταν συνάντησα την έννοια της επανάληψης σε αυξανόμενα διαστήματα ήμουν από τους μεγαλύτερους “υπέρμαχους” του διαβάσματος της τελευταίας στιγμής. Άφηνα πάντα το διάβασμα για την τελευταία νύχτα, με συνέπεια η μακροπρόθεσμη διατήρηση μου να ήταν απαράδεκτη. Με αυτό τον τρόπο τα πήγαινα αρκετά καλά στις εξετάσεις, και έτσι δεν ένιωθα ότι υπήρχε ανάγκη για κάποια αλλαγή.
Ταυτόχρονα, όμως, προσπαθούσα να μάθω μία νέα γλώσσα, Ισπανικά, και για πρώτη φορά στην ζωή μου προσπαθούσα να μάθω μόνος μου, χωρίς δάσκαλο. Σύντομα ανακάλυψα ότι το διάβασμα της τελευταίας στιγμής ήταν άχρηστο χωρίς κάποιο πρόγραμμα εξετάσεων, και έτσι έπρεπε να σκεφτώ έναν άλλο τρόπο μάθησης. Εν τέλει, άρχισα να χρησιμοποιώ την εφαρμογή για εκμάθηση ξένων γλωσσών Duolingo, ή οποία χρησιμοποιεί ένα σύστημα επανάληψης σε αυξανόμενα διαστήματα.
Τα αποτελέσματα ήταν απρόσμενα θετικά, και πλέον, κατά κύριο λόγο, έχω αλλάξει από το διάβασμα της τελευταίας στιγμής. Από τότε έχω χρησιμοποιήσει την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα για να μάθω μια γλώσσα, να παίζω κιθάρα, να μπορώ να απομνημονεύω μία τράπουλα, και πολλά περισσότερα.
Αυτό με οδήγησε να καταλάβω ότι η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλά και διαφορετικά αντικείμενα. Είναι ένα σύστημα που δουλεύει λόγω του τρόπου λειτουργίας των εγκεφάλων μας, ανεξάρτητα με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Παρ’ όλο που οι λεπτομέρειες διαφέρουν από άτομο σε άτομο, η καμπύλη διατήρησης ισχύει για όλους. Γι’ αυτό το λόγο, μόλις κατανοήσεις τις βασικές έννοιες, άρχισε να μεταμορφώνεις τη μάθηση σου ώστε να χρησιμοποιείς την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα. Σύντομα θα εκπλαγείς από την ποσότητα της γνώσης που θα διατηρείς.
Πού ΔΕΝ εφαρμόζεται η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα;
Είναι λογικό να υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις όπου η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα δεν είναι τόσο χρήσιμη. Αν η ικανότητα που προσπαθείς να αναπτύξεις είναι πολύ περίπλοκη ή αυστηρά μηχανική, η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα δεν θα προσφέρει πολλά οφέλη στη μέθοδο σου.
Στην περίπτωση των μηχανικών δεξιοτήτων, όπως τα αθλήματα, πιο σταθερή προπόνηση είναι απαραίτητη, ώστε να αναπτυχθεί ή απαραίτητη “μυϊκή μνήμη”. Ακόμα πρέπει να γίνεται προπόνηση σε διαστήματα, και όχι όλη σε μία μέρα, αλλά δεν πρέπει να αυξάνονται τα διαστήματα όπως στην επανάληψη που βασίζεται στη γνώση.
Σε πολύ περίπλοκα αντικείμενα όπως προχωρημένα μαθηματικά, από την άλλη, η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα μπορεί να εφαρμοστεί, αλλά πρώτα πρέπει να υποδιαιρέσεις το αντικείμενο σε μικρότερα και πιο συγκεκριμένα κομμάτια. Αυτά μπορείς στη συνέχεια να τα μάθεις και να τα απομνημονεύσεις χρησιμοποιώντας επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα.
Πώς να χρησιμοποιήσεις την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα στη ζωή σου
Πιθανώς η πιο σημαντική ερώτηση μέχρι τώρα είναι πώς μπορείς να ορίσεις το ακριβές σημείο πού θα πρέπει να γίνει η επανάληψη. Η απάντηση είναι ότι δεν μπορείς. Όχι τέλεια τουλάχιστον. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να βασιστείς σε λογισμικό, όπου δεν χρειάζεται να ανησυχείς για τον αλγόριθμο από πίσω. Αυτό που εγώ χρησιμοποιώ λέγεται Anki.
Το Anki επεκτείνει την ιδέα των καρτών επανάληψης προσθέτοντας ένα μέτρο για το πότε πρέπει να κάνεις επανάληψη. Το μέτρο αυτό είναι το πόσο δύσκολο σου ήταν να θυμηθείς την πληροφορία σε κάθε κάρτα. Τότε χρησιμοποιεί τον αλγόριθμο επανάληψης σε αυξανόμενα διαστήματα για να σου παρουσιάσει κάθε κάρτα τη σωστή στιγμή, μεγιστοποιώντας έτσι τη διατήρηση σου.
(Το Anki είναι διαθέσιμο και σε κινητά. Με αυτόν τον τρόπο μπορείς να το χρησιμοποιείς σε όλες τις “χαμένες” στιγμές, όπως όταν περιμένεις το λεωφορείο, στο μετρό ή όταν περιμένεις στην ουρά για τον καφέ σου.)
Μπορώ να χρησιμοποιήσω την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα χωρίς λογισμικό;
Σε περίπτωση που δεν θες να χρησιμοποιήσεις το Anki ή κάποιο άλλο λογισμικό, μπορείς πάντα να αναπτύξεις το δικό σου σύστημα επανάληψης σε αυξανόμενα διαστήματα χρησιμοποιώντας το “σύστημα Leitner“. Είναι μία απλή υλοποίηση της έννοιας, η οποία χρησιμοποιεί κουτιά που έχουν προκαθορισμένα διαστήματα επανάληψης. Για παράδειγμα, το πρώτο κουτί γίνεται επανάληψη καθημερινά, το 2ο κάθε 3 μέρες κ.ο.κ. Κάθε κάρτα, όταν απαντηθεί σωστά μετακινείται στο επόμενο κουτί, ενώ αν δεν την θυμηθείς η κάρτα επιστρέφεται στο πρώτο κουτί. Με αυτόν τον τρόπο παίρνουμε μία καλή προσέγγιση του συστήματος Anki.
Είναι η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα αρκετή από μόνη της;
Η απάντηση, συνοπτικά, είναι όχι. Η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα είναι ένας πολύ καλός τρόπος να διατηρήσεις πληροφορίες μακροπρόθεσμα, αλλά ακόμα πρέπει να χρησιμοποιήσεις τις σωστές τεχνικές για να μάθεις και να συνδέσεις την νέα γνώση με την υπάρχουσα. Δες το προηγούμενο άρθρο μου στη συνειδητή εξάσκηση για να ανακαλύψεις πώς να μαθαίνεις και να εξασκείς νέα γνώση. Επίσης δες το άρθρο μου για τον κανόνα 80/20 για να ανακαλύψεις πώς να διαλέγεις τι να μελετήσεις. Συνδυασμένα με την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα, θα εκπλαγείς με την ταχύτητα με την οποία θα αποκτάς νέες ικανότητες.
Άρα, πρέπει να σταματήσω να διαβάζω την τελευταία στιγμή;
Ξανά, η απάντηση είναι όχι. Το διάβασμα της τελευταίας στιγμής μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικό σε συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως το να τα πας καλά σε μία εξέταση. Επίσης, αν μένουν μόνο λίγες ημέρες ή ώρες μέχρι την ώρα της εξέτασης, δεν έχεις και πολλές επιλογές.
Για να είμαι ειλικρινής, ακόμα διαβάζω την τελευταία στιγμή όποτε είναι απαραίτητο. Αλλά η επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα είναι ο σωστός τρόπος για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση, και θα πρέπει να την χρησιμοποιείς όποτε είναι δυνατό. Αν έχεις ακόμα ολόκληρο το εξάμηνο μπροστά σου, είναι ώρα να αρχίσεις.
Έκκληση για Δράση
Καθώς αρχίζεις να χρησιμοποιείς την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα στη ζωή σου, θα βιώσεις πολλά νέα επιτεύγματα και/ή δυσκολίες. Κάνε post στο Facebook group ή επικοινώνησε απευθείας μαζί μου!
