Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα καθιερώθηκε πρώτη φορά το 1965, όταν ένας ψυχολόγος του Χάρβαρντ με το όνομα Robert Rosenthal προσέγγισε τον διευθυντή ενός δημοτικού σχολείου με σκοπό να διεξάγει ένα ειδικό τεστ IQ στους μαθητές του σχολείου. Πήρε την έγκριση και λίγο διάστημα αργότερα ανέφερε ότι περίπου το 20% των μαθητών θα ‘άνθιζαν΄ ακαδημαϊκά την επόμενη χρονιά. Όπως ήταν αναμενόμενο αυτοί οι καθορισμένοι μαθητές διέπρεψαν όταν εξετάστηκαν ξανά σχεδόν ένα χρόνο αργότερα.
Αλλά εδώ βρίσκεται το παράδοξο. Το τεστ IQ που χρησιμοποίησε ο Rosenthal δεν ήταν τίποτα το ιδιαίτερο, αντίθετα, ήταν απλά ένα κλασικό τεστ IQ. Και όχι μόνο αυτό, αλλά αυτό το 20% είχε επιλεγεί τελείως τυχαία. Αποδεικνύεται ότι ήταν οι προσδοκίες του δασκάλου που προκάλεσαν αυτή τη διαφορά, αυτό ακριβώς που το συγκεκριμένο πείραμα ήθελε να αποδείξει.
Αυτό το πείραμα, που ονομάστηκε ‘Το Πείραμα του Oak School’ και η ακαδημαϊκή εργασία που προέκυψε από αυτό, έχουν γίνει μια από τις πιο συχνά αναφερόμενες και πολυσυζητημένες ψυχολογικές μελέτες που έγιναν ποτέ. Αυτή η ανακαλυφθείσα επίδραση έγινε μια από τις πιο εξέχουσες έννοιες στην ψυχολογία και το μάνατζμεντ και από τότε ονομάζεται ‘Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα’.
Τι είναι Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα;
Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα, επίσης γνωστό και ως το φαινόμενο του Rosenthal, δηλώνει ότι όταν ένας δάσκαλος/μάνατζερ/προϊστάμενος έχει υψηλές προσδοκίες από κάποιον, τότε φαίνεται να αυξάνεται η απόδοση του. Αυτό έχει αποδειχτεί αληθές ακόμη και όταν το άτομο με τις προσδοκίες κάνει ό,τι μπορεί για να το κρύψει.
Σαν έννοια, συχνά συνδέεται με την έννοια της “αυτοεκπληρούμενης προφητείας“, η οποία δηλώνει ότι ακόμη και μια λάθος πεποίθηση μπορεί να γίνει πραγματικότητα, καθώς επηρεάζει τόσο τα πιστεύω όσο και τις πράξεις. Από τη στιγμή που η πεποίθηση επαληθεύεται, δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο, οδηγώντας μας στο συμπέρασμα ότι ήμασταν σωστοί από την αρχή.
Οι λόγοι για τους οποίους το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα συμβαίνει, είναι επειδή όταν αλληλοεπιδρούμε με, και έχουμε προσδοκίες από άλλους, τείνουμε, υποσυνείδητα, να υπαινισσόμαστε πολλές από αυτές τις προσδοκίες, μέσω του ύφους ή της γλώσσας του σώματός μας.
Για παράδειγμα, στα τέλη του 1800 υπήρχε ένα άλογο, ο έξυπνος Hans, το οποίο θεωρούνταν τόσο έξυπνο που μπορούσε να κατανοήσει, ακόμα και να λύσει, διάφορους υπολογισμούς. Συγκεκριμένα, πίστευαν ότι μπορούσε να κάνει πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό και διαίρεση, ακόμα και να πει την ώρα και την ημερομηνία, απλά χτυπώντας την οπλή του. Ωστόσο, ανακαλύφθηκε αργότερα από ερευνητές, ότι ο έξυπνος Hans δεν έκανε στην πραγματικότητα αυτά τα αξιοθαύμαστα κόλπα. Ενώ δεν υπήρχε καμία προσπάθεια εξαπάτησης, ο έξυπνος Hans είχε μάθει να αναγνωρίζει και να ερμηνεύει ανεπαίσθητες ενδείξεις. Για παράδειγμα, όταν το χτύπημα της οπλής του πλησίαζε στο σωστό νούμερο, ο ερωτών προσέφερε στοιχεία υποσυνείδητα, όπως η κλίση του κεφαλιού του. Το άλογο το αντιλαμβανόταν και σταματούσε.
Μπορούμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε ότι αν ένα άλογο ήταν ικανό να αναγνωρίζει και να ερμηνεύει αυτά τα υποσυνείδητα στοιχεία, τότε και οι άνθρωποι είναι εξίσου ικανοί γι’ αυτό.
Προέλευση του Ονόματος
Το όνομα του φαινομένου του Πυγμαλίωνα προέρχεται από την Ελληνική Μυθολογία και συγκεκριμένα από το μύθο του Πυγμαλίωνα. Ο Πυγμαλίων ήταν ένας γλύπτης, ο οποίος, αφού εμπνεύστηκε από ένα όνειρο, δημιούργησε ένα όμορφο γυναικείο άγαλμα από ελεφαντόδοντο. Λέγεται ότι το άγαλμα ήταν τόσο όμορφο που το ερωτεύτηκε. Ανήμπορος να αγαπήσει άλλον άνθρωπο, ο Πυγμαλίων έκανε έκκληση στην Αφροδίτη, τη θεά του έρωτα, να δώσει ζωή στο άγαλμα, τη Γαλάτεια. Η Αφροδίτη πραγματοποίησε την ευχή του, το ζευγάρι παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη, την Πάφο. Από εκεί θεωρείται ότι προήλθε και το όνομα της ομώνυμης Κυπριακής πόλης.
Ο Πυγμαλίωνας μιλάει στο άγαλμα της Γαλάτειας, πριν αυτή μεταμορφωθεί σε άνθρωπο.
Περιβάλλοντα
Η αρχική μελέτη των Rosenthal-Jacobson απέδειξε την ύπαρξη του φαινομένου του Πυγμαλίωνα στα πλαίσια της σχολικής τάξης. Ωστόσο, τα τελευταία 50 χρόνια από τότε που πραγματοποιήθηκε η μελέτη, ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων έχουν καταγράψει το ίδιο φαινόμενο σε πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα. Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα έχει πλέον αναγνωριστεί στην ανώτερη εκπαίδευση , στη διοίκηση, καθώς και στο στρατό, στο σπίτι και πρακτικά οπουδήποτε η ηγεσία παίζει κάποιο ρόλο.
Όταν ένας μάνατζερ έχει υψηλές προσδοκίες από τους υπαλλήλους του, εκείνοι τείνουν να αποδίδουν σημαντικά καλύτερα. Στην πραγματικότητα, μια πρόσφατη μελέτη έδειξε πως η εκπαίδευση ηγετικών ικανοτήτων μέσω του φαινομένου του Πυγμαλίωνα ήταν η πιο αποτελεσματική παρέμβαση στην ανάπτυξη αυτών των ηγετικών ικανοτήτων. Ακόμη πιο σημαντικό, το να έχουν οι γονείς υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά τους φαίνεται πως είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στην επιτυχία του παιδιού.
Παρανοήσεις
Παρ’ όλο που το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα ισχύει αναμφίβολα, αυτό δεν σημαίνει πως μπορείς απλά να περιμένεις οτιδήποτε θέλεις από κάποιον άλλον. Υπερβολικά υψηλές προσδοκίες μπορούν να επιβαρύνουν και να καταβάλουν ένα άτομο και μπορεί ακόμη και να οδηγήσουν στο αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το να περιμένεις θαύματα είναι μία συνταγή για απογοήτευση και για τους δύο.
Επίσης, το γεγονός ότι το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα έχει υψηλή στατιστική σημαντικότητα στην απόδοση ενός ατόμου, δεν είναι σε καμία περίπτωση απόλυτος κανόνας. Δεν εγγυάται ότι ένα άτομο θα αποδώσει καλύτερα αν έχεις από αυτό υψηλές προσδοκίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ανικανοποίητες, υψηλές προσδοκίες μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερη σύγχυση και απογοήτευση.
Ο καλύτερος τρόπος για να τις μετριάσεις, είναι να στοχεύεις πάντα να έχεις ρεαλιστικές και αντικειμενικές προσδοκίες από ένα άτομο. Επίσης, αν αισθάνεσαι ότι κάποιος άλλος έχει ουτοπικές προσδοκίες από εσένα, θα ήταν μια καλή ιδέα να κάνεις μία συζήτηση μαζί του για αυτό.
Το αντίθετο είναι επίσης αληθινό: Το φαινόμενο Golem
Παρ’ όλο που υπάρχει σημαντικά λιγότερη έρευνα για την αντίθετη σχέση, υπάρχουν σήμερα αρκετές μελέτες που αποδεικνύουν ότι το αντίθετο του φαινομένου του Πυγμαλίωνα είναι επίσης αληθινό. Αυτό σημαίνει ότι όταν ένας δάσκαλος/μάνατζερ/προϊστάμενος έχει χαμηλές προσδοκίες από κάποιον, αυτό φαίνεται να μειώνει την απόδοσή του. Αυτό, επίσης έχει επαληθευτεί ακόμη και όταν το άτομο με τις προσδοκίες κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να το κρύψει.
Αυτό το φαινόμενο έχει ονομαστεί ‘Το φαινόμενο Golem’, από το πλάσμα golem της Εβραϊκής μυθολογίας. Τα αίτια που το φαινόμενο Golem έχει ερευνηθεί λιγότερο, βασίζονται σε ηθικούς λόγους (είναι ευκολότερο να διεξάγεις θετικές μελέτες). Και πάλι, αυτό το φαινόμενο έχει επαληθευτεί σε ποικίλα περιβάλλοντα και μαζί με το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα διαμορφώνουν μια από τις πιο βασικές αρχές τόσο στο μάνατζμεντ όσο και στην ψυχολογία.
Αυτά ισχύουν και για τις δικές σου προσωπικές προσδοκίες
Είναι ευρέως γνωστό, ότι αυτό που περιμένεις από τον εαυτό σου είναι καθοριστικός παράγοντας για το πόσο καλά θα αποδώσεις σε κάθε περιβάλλον. Τα εσωτερικά σου πιστεύω για τον εαυτό σου παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στη νοοτροπία και τις πράξεις σου, τα οποία στη συνέχεια, καθορίζουν την απόδοσή σου. Βασισμένος στα φαινόμενα του Πυγμαλίωνα και του Golem είναι εύκολο να καταλάβεις ότι τα πιστεύω σου επηρεάζουν υποσυνείδητες πράξεις και αποφάσεις, γι’ αυτό και οι προσωπικές σου προσδοκίες έχουν σημασία.
Οι προσωπικές σου προσδοκίες φαίνεται να συνδέονται σημαντικά με τη μάθηση και εδώ είναι που υπεισέρχεται ο αναπτυξιακός τρόπος σκέψης (Growth Mindset). Ο αναπτυξιακός τρόπος σκέψης δηλώνει ότι μπορείς να κάνεις τα πάντα αρκεί να αφιερώσεις την κατάλληλη ποσότητα προσπάθειας και χρόνου με έναν αποτελεσματικό τρόπο. Η απόδοσή σου δεν περιορίζεται από τα όρια των ικανοτήτων σου και οι δυνατότητές σου δεν είναι προκαθορισμένες. Μόλις ενστερνιστείς αυτό τον τρόπο σκέψης (ο οποίος έχει αποδειχτεί μέσα από πολλές έρευνες), οι προσδοκίες που έχεις από τον εαυτό σου θα είναι αμέσως υψηλότερες, με αποτέλεσμα την αυξημένη απόδοσή σου.
Τα φαινόμενα των Πυγμαλίωνα και Golem στη Μνήμη
Μια ενδιαφέρουσα άποψη την οποία συνάντησα κάποια στιγμή είναι ότι τα φαινόμενα των Πυγμαλίωνα και Golem φαίνεται να έχουν σημαντική επίδραση στη μνήμη μας. Όταν λες σε κάποιον, αλλά και στον εαυτό σου, ότι έχεις αδύναμη μνήμη, οι πιθανότητες είναι ο εγκέφαλός σου να σε επαληθεύσει. Από την άλλη, αν πραγματικά πιστεύεις ότι η μνήμη σου μπορεί να αποδώσει καλά, τότε θα παρατηρήσεις βελτίωση της μνήμης σου χωρίς καν να προσπαθήσεις.
Το θέμα είναι ότι δεν υπάρχει αδύναμη μνήμη. Η μνήμη μας δουλεύει με συγκεκριμένο τρόπο και υπάρχουν ποικίλες τεχνικές που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να την βελτιώσεις, οι οποίες έχουν εφαρμογή σε όλους.
Αυτή η άποψη υπέπεσε στην αντίληψή μου μέσω του Jonathan Levi. Μπορείς να παρακολουθήσεις το βίντεο του για τα φαινόμενα των Πυγμαλίωνα και Golem παρακάτω:
Υποσημείωση: Αν ενδιαφέρεσαι για το Masterclass στο οποίο αναφέρεται ο Jonathan στο βίντεο μπορείς να το βρεις εδώ. Σημείωσε ότι πρόκειται για έναν σύνδεσμο συνεργάτη.
Πώς να αξιοποιήσεις το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα
Εντόπισε τις υπάρχουσες πεποιθήσεις
Το πρώτο βήμα σε αυτή τη διαδικασία είναι το να εντοπίσεις τα εσωτερικά σου πιστεύω. Προσπάθησε και βρες όλες τις δεξιότητες στις οποίες πιστεύεις ότι δεν είσαι καλός, και κατά προτίμηση κατέγραψέ τες. Κατά τη γνώμη μου, καλό θα ήταν να καταγράψεις και όλα τα θετικά σου πιστεύω και ίσως να προσπαθήσεις να αναγνωρίσεις τη σύνδεση ανάμεσα στις προσδοκίες για τον εαυτό σου και τις αποδόσεις σου σε κάθε πεδίο.
Σε αυτό το στάδιο, θα πρέπει επίσης να εντοπίσεις τις προσδοκίες που έχεις από τους ανθρώπους στο στενό σου περιβάλλον. Σκέψου την οικογένειά σου, τους κοντινούς σου φίλους και τους συναδέλφους σου, κάθε έναν ξεχωριστά, και να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου για το τι περιμένεις από αυτούς. Οι πιθανότητες είναι ότι θα βρεις μερικές αποκλίσεις ανάμεσα στο τι νομίζεις και στο τι πραγματικά περιμένεις από αυτούς.
Καλλιέργησε έναν αναπτυξιακό τρόπο σκέψης (Growth Mindset)
Το επόμενο βήμα είναι να δουλέψεις συνειδητά στο να καλλιεργήσεις έναν αναπτυξιακό τρόπο σκέψης (Growth Mindset) τόσο στον εαυτό σου όσο και στους άλλους. Θυμήσου ότι όλοι μπορούν να καταφέρουν τα πάντα, αρκεί να αφιερώσουν την κατάλληλη ποσότητα χρόνου και προσπάθειας. Αυτό ισχύει και για εσένα. Για περισσότερες λεπτομέρειες πάνω στο θέμα αλλά και για τη διαδικασία εφαρμογής του στον εαυτό σου διάβασε το άρθρο μου για τον αναπτυξιακό τρόπο σκέψης (Growth Mindset).
Εκπαίδευσε τον εαυτό σου
Για να μπορέσεις να καλλιεργήσεις έναν αναπτυξιακό τρόπο σκέψης και να αλλάξεις συνειδητά τις προσδοκίες σου, πρέπει να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου. Σαν πρώτη προτεραιότητα, ξεκίνα να μαθαίνεις πώς να μαθαίνεις, το συντομότερο δυνατό. Το να ξέρεις πώς να μάθεις είναι μια δεξιότητα κλειδί που μπορεί να κάνει όλα τα άλλα να φαίνονται ευκολότερα και πιο αποτελεσματικά. Αυτό ακριβώς αφορά αυτό το blog, οπότε μπορείς να ξεκινήσεις το ταξίδι σου εδώ.
Άλλαξε τις προσδοκίες που έχεις από τους άλλους
Τώρα που ξέρεις ότι οι προσδοκίες σου μπορούν πραγματικά επηρεάσουν την απόδοση των άλλων, επαναπροσδιόρισέ τες. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τώρα πιστεύεις ότι όλοι μπορούν να καταφέρουν τα πάντα αν το κάνουν με το μυαλό και την καρδιά τους, αυτή η αλλαγή δεν θα πρέπει να είναι πολύ δύσκολη. Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα θα φροντίσει για τα υπόλοιπα.
Συμπέρασμα
Τα φαινόμενα των Πυγμαλίωνα και Golem παίζουν σημαντικό ρόλο στις ζωές μας, σε πολλά και διαφορετικά πεδία. Στη δουλειά, στο σπίτι ή στη μάθηση, αυτό που περιμένεις από τους άλλους κι αυτό που οι άλλοι περιμένουν από εσένα, παίζουν και τα δύο σημαντικό ρόλο στην απόδοση του καθενός. Το να το αντιληφθείς, θα σε βοηθήσει τόσο στο να αυξήσεις τις προσδοκίες σου από τους άλλους (άρα και την απόδοσή τους), όσο και στο να επηρεάζεσαι λιγότερο από τις προσδοκίες που έχουν οι άλλοι από εσένα (το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο αν οι άλλοι περιμένουν λίγα).
Επιπλέον, αυτά τα φαινόμενα παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς εμείς οι ίδιοι αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και τις δυνατότητές μας. Προσπάθησε να καταλάβεις ότι μπορείς να κάνεις ό,τι κι αν αποφασίσεις, εφόσον αφιερώσεις την κατάλληλη προσπάθεια (λάβε υπόψη σου ότι ποτέ δεν είπα ότι είναι εύκολο, απλά ότι είναι εφικτό). Αύξησε τις προσδοκίες σου από τον εαυτό σου και είναι βέβαιο ότι η απόδοσή σου θα αυξηθεί ανάλογα.
Έκκληση για Δράση
Αν σου άρεσε αυτό το άρθρο, μοιράσου το με τους φίλους σου. Επίσης, όσο μαθαίνεις περισσότερα για τα φαινόμενα των Πυγμαλίωνα και Golem, τόσο περισσότερο θα αντιλαμβάνεσαι τη δυναμική τους στη ζωή και στο περιβάλλον σου. Θα ήθελα πολύ να μάθω τα συμπεράσματα σου, τα επιτεύγματα και/ή τους αγώνες σου καθώς προσπαθείς να εφαρμόσεις αυτά που έμαθες! Κάνε ένα post στο Facebook group ή επικοινώνησε απευθείας μαζί μου στο info@themetalearners.com!
