Ο Σαλβαδόρ Νταλί, ο διάσημος/διαβόητος σουρρεαλιστής ζωγράφος του 20ου αιώνα, είχε μία φαινομενικά περίεργη συνήθεια. Καθόταν σε μία αναπαυτική πολυθρόνα με ένα κλειδί στο χέρι του, άφηνε το μυαλό του να ταξιδεύει ελεύθερα, μέχρι που τον έπαιρνε ο ύπνος και του έπεφτε το κλειδί. Ο ήχος του κλειδιού πέφτοντας στο πάτωμα τον ξυπνούσε, και αμέσως άρχιζε να γράφει ό,τι σκέψεις είχε στο μυαλό του εκείνη τη στιγμή σε ένα τετράδιο δίπλα του. Λέγεται ότι, μέσω αυτής της διαδικασίας, προέκυψαν κάποιες από τις καλύτερες ιδέες του.
Ενώ αυτό μοιάζει κομμάτι της γνωστής εκκεντρικότητας του Νταλί, δεν ήταν ο μόνος που εφάρμοζε αυτήν την τεχνική. Ο διάσημος εφευρέτης και επιχειρηματίας Τόμας Έντισον χρησιμοποιούσε μία πολύ παρόμοια τεχνική για να έχει περισσότερες δημιουργικές ιδέες, με τις οποίες αμέσως μετά άρχιζε να ασχολείται συνειδητά. Και οι 2 αυτοί (πολύ διαφορετικοί) άντρες είχαν βρει έναν τρόπο να χρησιμοποιούν τις 2 διαφορετικές καταστάσεις σκέψης: τη συγκεντρωμένη και τη διάχυτη κατάσταση.
Συγκεντρωμένη Κατάσταση Σκέψης
Η συγκεντρωμένη κατάσταση σκέψης είναι πρακτικά αυτό που λέει το όνομα της. Όταν συγκεντρώνεσαι σε κάτι, είτε είναι να ρίχνεις τρίποντα είτε να λύνεις μαθηματικά, ο εγκέφαλος σου λειτουργεί στην συγκεντρωμένη κατάσταση. Είναι μία έντονα εστιασμένη κατάσταση του εγκεφάλου που χρησιμοποιεί τον προμετωπιαίο φλοιό, γνωστό ως το κομμάτι του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την προσοχή, τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, τη λήψη αποφάσεων και την εκτέλεση εργασιών.
Η συγκεντρωμένη κατάσταση είναι η ενεργή κατάσταση όταν προσπαθείς να μάθεις ή να εξασκήσεις κάτι. Είναι αυτή που επιτρέπει στον εγκέφαλο σου να πάει σε μεγαλύτερο βάθος στο αντικείμενο, να μάθει νέες πληροφορίες και να εκτελέσει συγκεκριμένες εργασίες. Η συγκεντρωμένη κατάσταση της σκέψης είναι συνδεδεμένη με την έννοια της συνειδητής εξάσκησης.
- Για να μάθεις πώς να πάρεις τα μέγιστα από την συγκεντρωμένη κατάσταση, διάβασε το άρθρο μου για τη συνειδητή εξάσκηση.
Διάχυτη Κατάσταση Σκέψης
Η διάχυτη κατάσταση είναι μία πιο χαλαρή κατάσταση σκέψης, και δεν συνδέεται με κάποιο συγκεκριμένο κομμάτι του εγκεφάλου. Η κατάσταση αυτή έχει να κάνει με τη δημιουργία υποσυνείδητων και ασυνείδητων συνδέσεων στον εγκέφαλο, οι οποίες επιτρέπουν την κατανόηση νέων και αφηρημένων εννοιών, όπως επίσης και την προσέγγιση προβλημάτων από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Λόγω της ελεύθερης αυτής “κίνησης” στον εγκέφαλο, η διάχυτη κατάσταση εστιάζει στο πλάτος των σκέψεων και τον νευρικών συνδέσεων, αντί για το βάθος. Σε αυτήν την κατάσταση είναι που ο εγκέφαλος συνδέει κατανόηση από διαφορετικά αντικείμενα και επιτρέπει την δημιουργία ποικίλων και στιβαρών νοητικών μοντέλων.
Η διάχυτη κατάσταση ενεργοποιείται όλες εκείνες τις στιγμές που δεν είσαι ηθελημένα συγκεντρωμένος σε κάτι. Για παράδειγμα, όταν πηγαίνεις για περπάτημα, στην οδήγηση, όταν ακούς μουσική και, φυσικά, στον ύπνο. Δεν έχεις κολλήσει ποτέ σε κάποιο πρόβλημα, και εν τέλει να ξυπνήσεις το επόμενο πρωί με τη λύση στο μυαλό σου;
Ποια από τις 2 καταστάσεις είναι καλύτερη για τη μάθηση;
Η απάντηση είναι απλή: χρειάζεσαι και τις 2. Αυτές οι 2 θεμελιωδώς διαφορετικές καταστάσεις σκέψης είναι συμπληρωματικές στην προσπάθεια μας να μάθουμε και να κατανοήσουμε νέα γνώση. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να ξέρεις ότι δεν γίνεται να είσαι και στις 2 ταυτόχρονα. Αντίθετα, πρέπει να τις εναλλάσσεις συνειδητά.
Πολλοί άνθρωποι (δυστυχώς και πολλοί δάσκαλοι) θα σου πουν ότι πρέπει να είσαι συνεχώς συγκεντρωμένος αν θες να λύσεις ένα πρόβλημα ή να αφομοιώσεις νέα γνώση. Ωστόσο, παρά την παραδοσιακή άποψη, το να επιμένεις συνεχώς σε ένα πρόβλημα δεν βοηθάει. Αντίθετα, αν επιμένεις συγκεντρωμένα στο πρόβλημα για πολύ ώρα, αναπτύσσεις μία “στενόμυαλη” προσέγγιση.
Αυτό μπορεί να εξηγηθεί ως η προσπάθεια επίλυσης ενός προβλήματος από συγκεκριμένη οπτική γωνία, παρά την ύπαρξη καλύτερων μεθόδων. Αυτό ονομάζεται φαινόμενο Einstellung, το οποίο είναι η αρνητική επίδραση των προυπάρχοντων εμπειριών όταν λύνεις νέα προβλήματα.
Για να αποφύγεις το φαινόμενο Einstellung, πρέπει να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου να κατανοήσει καλύτερα ένα πρόβλημα και να συνδέσει νέες πληροφορίες. Χρειάζεται, επίσης, να απομακρυνθείς από το πρόβλημα ή το υλικό, χωρίς να το σκέφτεσαι, επιτρέποντας έτσι στον εγκέφαλο σου να επιστρέψει σε αυτό από διαφορετικές προοπτικές. Αυτό συμβαίνει μέσω της διάχυτης κατάστασης σκέψης. Από την άλλη, η πρόσληψη και η εφαρμογή νέας γνώσης είναι δουλεία της συγκεντρωμένης κατάστασης.
Πώς να χρησιμοποιήσεις και τις 2 καταστάσεις
Όπως είδαμε παραπάνω, είναι πολύ σημαντικό να εναλλάσσεις ανάμεσα στη συγκεντρωμένη και τη διάχυτη κατάσταση. Παρακάτω θα βρεις μερικά πρακτικά βήματα που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να το πετύχεις.
- Χρησιμοποίησε ένα χρονόμετρο pomodoro. Η τεχνική Pomodoro υποδεικνύει τη μελέτη σε 25-λεπτα συγκεντρωμένα διαστήματα χωρίς περισπασμούς, ακολουθούμενα από 5-10 λεπτά χαλάρωσης. Επέτρεψε στον εαυτό σου να χαλαρώσει στα διαλείμματα και να παραμένει συγκεντρωμένος κατά τη διάρκεια του pomodoro.
- Για να μάθεις πώς να χρησιμοποιήσεις την τεχνική Pomodoro για να νικήσεις την αναβλητικότητα, διάβασε το άρθρο μου για την αναβλητικότητα.
- Πίεσε τον εαυτό σου στα όρια της τωρινής σου κατανόησης, και μετά χαλάρωσε. Ανεξάρτητα με το σε τι εξασκείσαι, η τωρινή σου γνώση και κατανόηση έχουν τα όρια του, πέρα από τα οποία θα βρεις τον εαυτό σου να κολλάει. Όταν μαθαίνεις ή εξασκείς κάτι, π.χ. ένα πρόβλημα μαθηματικών, δούλεψε στην συγκεντρωμένη κατάσταση μέχρι να κολλήσεις, και μετά συνειδητά μετακινήσου στη διάχυτη κατάσταση. Μπορείς να το πετύχεις αυτό με το να πας για περπάτημα, για παράδειγμα. Στη συνέχεια, μετά από κάποια ώρα, επέστρεψε στο πρόβλημα με τη νεοσυστημένη κατανόηση σου.
- Πέσε για ύπνο. Πιθανώς ο καλύτερος τρόπος για να χρησιμοποιήσεις τη διάχυτη κατάσταση είναι να δουλέψεις λίγο στο υλικό ή στο πρόβλημα ακριβώς πριν πέσεις για ύπνο. Με αυτόν τον τρόπο το υποσυνείδητο θα επεξεργαστεί τις νέες πληροφορίες κατά τη διάρκεια της νύχτας, και θα ξυπνήσεις με ανανεωμένη κατανόηση στο αντικείμενο.
Συμπέρασμα
Ο εγκέφαλος έχει 2 διαφορετικές καταστάσεις σκέψης, τη συγκεντρωμένη και τη διάχυτη. Η πρώτη είναι όταν είσαι συγκεντρωμένος στο αντικείμενο, ενώ η δεύτερη όταν επιτρέπεις στον εαυτό σου να χαλαρώσει και να δημιουργήσει νέες συνδέσεις και νευρικά μοτίβα.
Για να μάθεις πιο αποτελεσματικά, χρειάζεται να μάθεις πώς να χρησιμοποιείς και τις 2 καταστάσεις εναλλάξ. Το καλύτερο είναι να ακολουθεί η διάχυτη κατάσταση την συγκεντρωμένη, με σκοπό να διαμορφωθούν οι νέες συνδέσεις γύρω από το αντικείμενο που θέλεις.
Έκκληση για Δράση
Μαθαίνοντας να εναλλάσσεις τις 2 καταστάσεις σκέψης, θα βρεις τον εαυτό σου να κατανοεί πιο περίπλοκα αντικείμενα πολύ πιο γρήγορα. Θα ήθελα πολύ να μάθω για τις δυσκολίες σου και/ή τα επιτεύγματα σου. Κάνε post στο Facebook group ή επικοινώνησε απευθείας μαζί μου.
