Όταν είμασταν μικροί, η ανάγνωση δεν μας έβγαινε τόσο φυσικά όπως τώρα. Στην αρχή, δυσκολευόμασταν να ξεχωρίσουμε το ένα γράμμα από το άλλο. Αργότερα μπορούσαμε να διαβάσουμε συλλαβή-συλλαβή, και, εν τέλει, μπορούσαμε να κατανοήσουμε ολόκληρες λέξεις με τη μία. Πλέον, μπορούμε να διαβάσουμε μεγάλα κομμάτια κειμένου (όπως αυτό το άρθρο) γρήγορα και εύκολα. Η διαδικασία πίσω από αυτή την εξέλιξη ονομάζεται chunking (τσάνκινγκ).
Το chunking είναι μία θεμελιώδης διαδικασία του ανθρώπινου εγκεφάλου, και συνεπώς εφαρμόζεται σε όλους και σε όσα ο άνθρωπος μπορεί να γίνει καλός. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα chunking από την παιδική μας ηλικία, πέρα από την ανάγνωση. Το ίδιο ισχύει για το περπάτημα, ή το να φορέσουμε μία μπλούζα. Διεργασίες που κάποτε ήταν δύσκολες και στις οποίες χρειαζόμασταν βοήθεια, πλέον τις εκτελούμε με μία μόνο σκέψη, όπως “θέλω να ντυθώ”.
Τι είναι το chunking;
Το chunking είναι η διαδικασία που μας επιτρέπει να συνδέουμε μικρότερα κομμάτια πληροφορίας σε μεγαλύτερα, τα οποία στα αγγλικά ονομάζονται chunks (εξού και το όνομα chunking). Ο εγκέφαλος συνδυάζει μικρότερα νευρικά μοτίβα που ήδη υπάρχουν σε μεγαλύτερα, και έτσι κάθε μεγάλο κομμάτι (chunk) μπορεί να ενεργοποιηθεί με τη μία. Με αυτό τον τρόπο δεξιότητες, όπως η ανάγνωση, που κάποτε φαινόντουσαν περίπλοκες και αποτελούνταν από πολλαπλά νευρικά μοτίβα, στη συνέχεια γίνονται απλές.
Για να απεικονιστεί η έννοια του chunking, φαντάσου ένα παζλ. Στην αρχή, έχεις μόνο ξεχωριστά κομμάτια, τα οποία από μόνα τους δεν προσφέρουν κάποιο νόημα ή πληροφορία. Όσο ασχολείσαι με το παζλ, δημιουργείς μικρές συστάδες από κομμάτια (chunks), τα οποία περιέχουν περισσότερο νόημα και σε βοηθούν περαιτέρω να συμπληρώσεις το παζλ. Όσο προχωράς παραπέρα, φτάνεις σε ένα σημείο που μόνο λίγα κομμάτια δεν έχουν συμπληρωθεί (λεπτομέρειες), και εν τέλει παίρνεις ένα ολοκληρωμένο παζλ.
Η εξέλιξη ενός παζλ. Κατά τη διάρκεια της διαδικασία το νόημα γίνεται προφανές. Πρόκειται για την ίδια διαδικασία με το χτίσιμο νέων chunks.
Η αναλογία με το παζλ δείχνει ότι το chunking είναι μια διαδικασία με πολλαπλά στάδια. Από σκέτα κομμάτια σε μεγαλύτερα και μεγαλύτερα chunks, είναι μία συνεχιζόμενη διαδικασία. Κάθε στάδιο αντιστοιχεί σε ένα καλύτερο επίπεδο κατανόησης και είναι αναπόσπαστο στοιχείο για τη μετάβαση στο επόμενο επίπεδο.
Γιατί το chunking είναι σημαντικό;
Πριν εμβαθύνουμε στους λόγους, πρέπει να αναλύσουμε συνοπτικά τους 2 τύπους προσωρινής μνήμης, την ενεργή και τη βραχυπρόθεσμη. Υπάρχει πολύ σημαντική συσχέτιση ανάμεσα σε αυτές και στο chunking, ειδικά στη μάθηση.
Η ενεργή μνήμη είναι αυτό που μας επιτρέπει να βγάζουμε νόημα από αυτό που βιώνουμε κάθε στιγμή. Βασίζεται σε υπάρχουσες νευρικές συνδέσεις και εισερχόμενες πληροφορίες, και λειτουργεί σε στενή συνεργασία με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (υπάρχει μία σε εξέλιξη διαμάχη σχετικά με το αν αυτές οι δύο είναι το ίδιο, αλλά εδώ επιλέγω να τις ορίσω χωριστά για λόγους αντίληψης).
Η βραχυπρόθεσμη μνήμη είναι εκεί που ο εγκέφαλος μας συνοπτικά (20-30 δευτερόλεπτα) αποθηκεύει νέες πληροφορίες, πριν είτε τις ξεχάσει, είτε τις αποθηκεύσει στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Το μέγεθος της είναι περιορισμένο, αντίθετα με τη μακροπρόθεσμη μνήμη, και αριθμεί περίπου 7 (+/- 2) θέσεις. Υπάρχουν κάποιες νεότερες έρευνες που υποστηρίζουν ότι αυτός ο αριθμός είναι πιο κοντά στις 4 θέσεις.
Σύνδεση με την ενεργή και τη βραχυπρόθεσμη μνήμη
Όταν μαθαίνουμε κάτι καινούριο, η ενεργή μνήμη μας υπερχειλίζει από όλες τις νέες πληροφορίες και αδυνατεί να τις συγκρατήσεις όλες ταυτόχρονα. Ως αποτέλεσμα, δυσκολευόμαστε στην κατανόηση. Αλλά, όσο οι πληροφορίες συγκεντρώνονται σε chunks, η ίδια ποσότητα πληροφορίας συνδυασμένη σε ένα κομμάτι καταλαμβάνει μόνο μία θέση στην ενεργή και στη βραχυπρόθεσμη μνήμη μας, επιτρέποντας μας να συγκρατήσουμε περισσότερες πληροφορίες. Αυτό όχι μόνο μας επιτρέπει να ‘τρομάζουμε’ λιγότερο από κάποιο νέο αντικείμενο, καθώς έχουμε αρκετές θέσεις ανοιχτές στη μνήμη μας, αλλά και να φέρνουμε περισσότερες πληροφορίες στην εξίσωση, εν τέλει σχηματίζοντας ακόμα μεγαλύτερα chunks.
Για παράδειγμα, όταν ξεκίνησες (ή θα ξεκινήσεις) να μαθαίνεις να οδηγείς, πιθανότατα καταβλήθηκες από όλα τα πράγματα που έπρεπε να συγκρατήσεις στο μυαλό σου. Το γκάζι, το φρένο, ο συμπλέκτης, οι ταχύτητες, το τιμόνι, το να κοιτάς τους καθρέφτες, ήταν πάρα πολλά. Αλλά, μετά από λίγο καιρό, όλα έγιναν πιο εύκολα. Τώρα μπορείς να οδηγείς ενώ μιλάς στο τηλέφωνο ή ενώ σκέφτεσαι κάτι τελείως άσχετο. Η οδήγηση έχει συγκεντρωθεί σε ένα μεγάλο chunk, απελευθερώνοντας την ενεργή και βραχυπρόθεσμη μνήμη σου για άλλες διεργασίες.
Τα chunks μπορούν να γίνουν πολύ, πολύ μεγάλα
Το εκπληκτικό κομμάτι του να κάνεις chunking σε δεξιότητες είναι ότι τα chunks μπορούν να γίνουν πολύ μεγάλα. Όπως είδαμε στο παράδειγμα με την οδήγηση, μία ολόκληρη δεξιότητα μπορεί να συγκεντρωθεί σε 1 chunk. Αυτό ισχύει και σε ακόμα πιο περίπλοκες δεξιότητες, όπως τα μαθηματικά. Στην αρχή, ακόμα και η πρόσθεση και ο πολλαπλασιασμός ήταν δύσκολα, αλλά ένας με διδακτορικό στα μαθηματικά μπορεί να εφαρμόσει περίπλοκες μαθηματικές έννοιες με ευκολία. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι πιθανότατα και αυτός έχει πολύ δρόμο μπροστά του. Καθώς οι περίπλοκες μαθηματικές αναλύσεις περιορίζονται σε ένα μόνο chunk, περισσότερες πληροφορίες και έννοιες καταλαμβάνουν τις υπολειπόμενες θέσεις στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, επιτρέποντας για πιο ανεπτυγμένες συνδέσεις και, εν τέλει, ακόμα βαθύτερη κατανόηση.
Στη δημιουργία πολύ μεγάλων chunk, υπάρχει και άλλη μια διαδικασία που παίζει σημαντικό ρόλο. Ενώ το να μπορείς να κρατήσεις περισσότερες πληροφορίες στη βραχυπρόθεσμη μνήμη σου, επιτρέπει τη δημιουργία μεγαλύτερων chunk, σαν διαδικασία εμπεριέχει μόνο τη συγκεντρωμένη κατάσταση του εγκεφάλου. Περνώντας χρόνο μακριά από το πρόβλημα, είτε ξύπνιος ή όχι, επιτρέπεις στη διάχυτη κατάσταση σκέψης να πάρει τα ηνία, αφήνοντας τον εγκέφαλο να συνδυάσει πληροφορίες πιο ελεύθερα. Όσο περισσότερο η διάχυτη κατάσταση περιπλέκεται με την ενεργή, τόσο καλύτερη και βαθύτερη η κατανόηση, και συνεπώς τόσο μεγαλύτερα τα chunks. Ενώ αυτή η διαδικασία μπορεί να λαμβάνει χώρα εσκεμμένα, το συνολικό διάστημα που ένα άτομο ασχολείται με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο είναι κύριος παράγοντας στη δημιουργία πολύ μεγάλων chunk.
- Για να μάθεις περισσότερα για την συγκεντρωμένη και τη διάχυτη κατάσταση σκέψης, διάβασε το άρθρο μου για τις δύο καταστάσεις σκέψης.
Μεταφορά: Συνδέοντας chunks από διαφορετικές δεξιότητες
Ένα ακόμα βασικό χαρακτηριστικό των chunks είναι ότι μπορούν να συνδεθούν ακόμα και ανάμεσα σε διαφορετικά αντικείμενα. Άτομα όπως ο Elon Musk, ο Bill Gates και ο Warren Buffett το έχουν εφαρμόσει για να πετύχουν το ακατόρθωτο. Στη διάρκεια της ζωής τους οι 3 αυτοί άντρες (και πολλοί άλλοι επιτυχημένοι άνθρωποι), έχουν αφιερώσει ένα τεράστιο κομμάτι χρόνου στο να διαβάζουν και να μαθαίνουν, επιτρέποντας στους εγκέφαλούς τους να δημιουργήσουν μεγάλα chunks και νοητικά μοντέλα. Στη συνέχεια εφάρμοσαν τη γνώση και τη κατανόηση τους στις επιχειρήσεις τους, οδηγώντας σε εξωπραγματικά αποτελέσματα.
Η σύνδεση chunks από διαφορετικά αντικείμενα επιτρέπει τη καλύτερη και ευρύτερη κατανόηση, καθώς και τη μεταφορά εμπειρίας από τη μία δεξιότητα στην άλλη. Ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί η μεταφορά είναι, ξανά, μέσω της διάχυτης κατάστασης σκέψης. Για πολλά χρόνια, ο Bill Gates πήγαινε σε απομόνωση δύο φορές το χρόνο, για μία βδομάδα τη φορά, σε κάτι που αποκαλούσε “Εβδομάδες Σκέψης”. Εκεί, ελεύθερος από αποσπάσεις, ενάλλασσε ανάμεσα στη συγκεντρωμένη και τη διάχυτη κατάσταση σκέψης, με σκοπό να έχει δημιουργικές ιδέες και να χτίσει στιβαρά chunks κατανόησης. Πολλές από τις καινοτομίες που εξελίχθηκαν μέσα από τη Microsoft ξεκίνησαν σε αυτές τις “Εβδομάδες Σκέψης”.
Ένας ακόμα τρόπος είναι η χρήση των παρομοιώσεων και των συγκρίσεων κατά της διάρκεια της μάθησης. Οι παρομοιώσεις είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να συνδέσεις πληροφορίες διαφορετικού τύπου και συνεπώς να δημιουργήσεις μία γέφυρα ώστε να χτίσεις chunks και να κατανοήσεις περαιτέρω νέες πληροφορίες.
Πώς να δημιουργήσεις chunks εσκεμμένα
1) Εστίασε στις πληροφορίες που θέλεις να κάνεις chunk
Το πρώτο βήμα είναι κυριολεκτικά το να εισάγεις τις πληροφορίες στον εγκέφαλο σου. Για να το πετύχεις αυτό, χρησιμοποίησε τη συγκεντρωμένη κατάσταση σκέψης. Το πιο σημαντικό κομμάτι είναι να προσπαθήσεις να αποφεύγεις τις αποσπάσεις, καθώς μπορούν να δυσκολέψουν αρκετά τη διαδικασία μάθησης σου. Στα άρθρα μου σχετικά με τη συνειδητή εξάσκηση, την επανάληψη σε αυξανόμενα διαστήματα και το πώς να νικήσεις την αναβλητικότητα θα βρεις αναλυτικές οδηγίες για το πώς να μεγιστοποιήσεις την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα αυτού του σταδίου, ελαχιστοποιώντας τις αποσπάσεις και άλλους επιβλαβείς για τη μάθηση παράγοντες.
2) Κατανόησε τις πληροφορίες
Απλά μαθαίνοντας νέες πληροφορίες, χωρίς να τις συνδέεις σε προ-υπάρχουσα γνώση, δεν σε βοηθάει να τις κατανοήσεις. Χρειάζεται να χρησιμοποιείς εναλλάξ τη συγκεντρωμένη και τη διάχυτη κατάσταση σκέψης, ώστε να βοηθήσεις τον εγκέφαλο σου να συνδέσει νέες πληροφορίες με τα ήδη υπάρχοντα chunks. Χωρίς κατανόηση μπορείς να δημιουργήσεις ένα chunk, αλλά θα είναι σαν ένα κομμάτι παζλ που δεν ταιριάζει πουθενά, δηλαδή άχρηστο.
Ο καλύτερος τρόπος να κατανοήσεις κάτι δεν είναι να το διαβάσεις ξανά και ξανά. Αντίθετα, θα πρέπει να εκτελέσεις τη διαδικασία μόνος σου. Συχνά καταλαβαίνουμε κάτι όταν το ακούμε (όπως σε μία διάλεξη), αλλά όταν καλούμαστε να το αποδώσουμε (π.χ. να λύσουμε ένα πρόβλημα) ανακαλύπτουμε ότι δεν έχουμε πλήρως κατανοήσει την έννοια. Για να το αποφύγεις αυτό, μετά που μάθεις κάτι καινούριο, προσπάθησε να το εφαρμόσεις αμέσως στην πράξη, κατά προτίμηση χωρίς κάποια βοήθεια.
3) Κατανόησε το γενικό πλαίσιο
Ένα σημαντικό κομμάτι στο χτίσιμο ενός chunk είναι να καταλάβεις όχι μόνο πώς να το χρησιμοποιείς, αλλά και πότε να το χρησιμοποιείς. Με αυτό τον τρόπο θα μπορείς να βασιστείς στο συγκεκριμένο chunk ακριβώς όταν το χρειαστείς για να αποδόσεις, ή όταν το χρειαστείς σαν θεμέλιο για να επεκτείνεις τις γνώσεις σου.
‘Σκάναρε’ το υλικό πριν το μελετήσεις ώστε να πάρεις μία βασική ιδέα περί τίνος πρόκειται, και μετά αφιέρωσε 1-2 λεπτά για να κατανοήσεις την εφαρμογή της νέας πληροφορίας στο αντικείμενο που μαθαίνεις. Μερικές φορές μπορεί να είναι προφανές, αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα.
4) Δώσε του χρόνο!!!
Αυτό που βλέπω τον περισσότερο κόσμο να περιμένει, είναι να κατανοήσει αμέσως περίπλοκα αντικείμενα, αμέσως μετά που τα μαθαίνει. Αυτό δεν είναι δυνατό, τουλάχιστον όχι χωρίς τα απαραίτητα chunks να προϋπάρχουν. Όπως είδαμε παραπάνω, χρειάζεται να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου ώστε συνειδητά και υποσυνείδητα να χτίσει τις απαραίτητες συνδέσεις. Με τη συνεχή και αποτελεσματική εξάσκηση μπορείς να βελτιστοποιήσεις τη διαδικασία της μάθησης (και είναι πολύ σημαντικό να το κάνεις), αλλά και πάλι θα πάρει χρόνο μέχρι να σχηματιστούν τα μεγαλύτερα chunks. Αυτό είναι αλήθεια ειδικά για τα πιο περίπλοκα αντικείμενα.
Το chunking στην απομνημόνευση
Λίγο πιο μακριά από όσα έχουμε δει μέχρι τώρα, υπάρχει και ένας ακόμα τρόπος που το chunking χρησιμοποιείται σε σύνδεση με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη και τη χωρητικότητα της. Καθώς έχουμε περιορισμένες θέσεις στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, ο εγκέφαλος μας αυτόματα χρησιμοποιεί διάφορα trick για να την ικανοποιήσει. Για παράδειγμα, δεν προσπαθούμε να θυμηθούμε τηλεφωνικούς αριθμούς ψηφίο-ψηφίο, αλλά αντίθετα, τους σπάμε σε chunks. Ένας αμερικάνικος αριθμός τηλεφώνου δεν παρουσιάζεται ως “3308148955” αλλά ως “(330)-814-8955” για τον ίδιο λόγο. Όμως, ακόμα και αν δεν παρουσιαζόταν έτσι, ο εγκέφαλος μας θα εφάρμοζε την ίδια διαδικασία από μόνος του.
Αυτό είναι το αποτέλεσμα της ίδιας διεργασίας με παραπάνω, απλά εφαρμοσμένη σε διαφορετικό σημείο. Ο εγκέφαλος μας παίρνει ασύνδετες πληροφορίες και χτίζει μεγαλύτερα αλλά διαχειρίσιμα chunks (1 ψηφίο σε 2-3 τη φορά), με σκοπό να χωρέσει περισσότερα στη βραχυπρόθεσμη μνήμη. Σε ένα διαφορετικό παράδειγμα, συχνά σπάμε μεγάλες λίστες για ψώνια σε ομάδες ανά κατηγορία, όπως γαλακτοκομικά ή λαχανικά, με σκοπό να τα θυμόμαστε πιο εύκολα.
Για να το χρησιμοποιήσεις αυτό στη ζωή σου, προσπάθησε να ομαδοποιείς όλες τις εισερχόμενες πληροφορίες σε διαχειρίσιμα chunks. Για παράδειγμα, όταν διαβάζεις ένα κείμενο προσπάθησε να χτίζεις chunks 3-5 λέξεων για να βελτιώσεις την κατανόηση. Αυτά τα μικρά κομμάτια θα γίνουν τα θεμέλια, τόσο για την απομνημόνευση της νέας έννοιας που μαθαίνεις, όσο και για την περαιτέρω ανάπτυξη κατανόησης στο αντικείμενο.
Συμπέρασμα
Το chunking είναι ένα αναπόσπαστο σημείο του πώς δουλεύει ο εγκέφαλος μας, και ήδη το έχουμε χρησιμοποιήσει αρκετά στη μάθηση μας, υποσυνείδητα. Για να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα όταν μαθαίνουμε, χρειάζεται να προσπαθούμε εσκεμμένα να δημιουργήσουμε μεγαλύτερα chunks με μεγαλύτερη συνέπεια. Για να το πετύχεις αυτό, ακολούθησε τα παραπάνω βήματα, διατηρώντας συνειδητή την όλη διαδικασία.
Έκκληση για Δράση
Απλά διαβάζοντας αυτό το άρθρο σύντομα θα παρατηρήσεις τη διαδικασία του chunking στον εγκέφαλο σου. Μαθαίνοντας να την χρησιμοποιείς εσκεμμένα, θα βιώσεις διάφορα επιτεύγματα και/ή δυσκολίες, για τα οποία θα ήθελα να μάθω. Κάνε post στο Facebook group ή επικοινώνησε απευθείας μαζί μου.
